آرتروز و درمان با ورزش

آرتروز چیست؟

آرتروز بیماری مزمن غضروف مفاصل و استخوان است و به زبان ساده تر همان فرسایش است. غضروف و استخوان به مرور در طول سالهای زندگی _مخصوصاً در افرادی که بیش از حد ظرفیت بدنی کار میکنند_ بر اثر فشارهای وارده دچار تخریب و آسیبهای میکروسکوپی میشود. با شروع این آسیبها روند آرتروز نیز آغاز میشود در حالیکه علامتی در ظاهر ندارد. هنگامی متوجه آن میشویم که این تخریب بر بافتهای دارای عصب فشار وارد کند. در این زمان علائم آرتروز خود را نشان میدهد. آرتروز در هر مفصلی ممکن است ایجاد شود و بخصوص در مفاصلی که تحمل کننده وزن هستند.

روند آرتروز چگونه است؟

غضروف مفصلی یک بافت همبند فیبری صاف و لغزنده است که به عنوان یک پوشش محافظ استخوان عمل میکند. اگر این غضروف دچار فرسایش شود فضای مفصلی بین استخوانها کم میشود که در عکس رادیوگرافی به راحتی دیده میشود. با پیشرفت آرتروز غضروف نازک و شیاردار میشود و برای جبران این تغییرات، محیط استخوان ضخیم میشود و رشد بافت استخوانی به شکل خار در لبه و کناره های مفصل دیده میشود. کپسول مفصل که وظیفه اش ترشح مایع مفصلی است شروع به التهاب و ضخیم شدن میکند، بنابراین ممکن است مایع بیشتری تراوش کند و باعث تورم مفصل شود. در طی چند سال مفصل به آهستگی تغییر شکل میدهد و با از بین رفتن غضروف، حرکات طبیعی مفصل به سختی و با درد فراوان انجام میشود و نهایتاً غیر ممکن میشود.

علل آرتروز چیست؟

• وراثت: وراثت از عوامل مستعد کننده است.
• وزن: وزن فشار وارد بر مفاصل را افزایش میدهد.
• سن: افزایش سن توانایی غضروف در گرفتن فشارهای وارده را کاهش میدهد.
• جنس: زنان بالای ۵۰ سال بیشتر از دیگران در معرض آرتروز هستند.
• ضربه: ضربه هایی که در گذشته به مفاصل وارد شده اند مثل آسیبهای ورزشی،شکستگیها و آسیبهای منیسک و … میتوانند منجر به آرتروز شوند.
• فشارهای تکرار شونده: معمولاً در شغلهای خاص مطرح هستند؛ مثل ایستادن طولانی مدت، راهپیمایی بیش از سه کیلومتر در روز، بلند کردن اجسام بالای ۲۵ کیلوگرم،زانو زدن و دولا شدن تکراری حین کار.
• ورزشهای غیر اصولی و عدم گرم کردن کافی قبل از ورزشهای حرفه ای.
• برخی بیماریها: بیماریهایی مثل نقرس و عفونتهای مفصلی، نارسایی های متابولیک، بیماریهای مادرزادی و انحراف مفاصل و … خطر بروز آرتروز را افزایش میدهد.
• فاکتورهای دیگر: وضعیتهای غلط و ضعیف بدنی، ورزش ناکافی و ضعف عضلانی

آرتروز را چگونه تشخیص میدهیم؟

۱) بیمار علائمی مثل درد و ناتوانی را گزارش میدهد.

۲) علائم پاتولوژی در عکس رادیوگرافی دیده میشود.

آرتروز چگونه درمان میشود؟

درمان به ارزیابی و علت درد باز میگردد ولی با این حال اصولی وجود دارد که برای همه افراد تقریباً یکسان است؛

۱) تغییر رفتار زندگی، شغلی، بهداشتی و سلامتی با آموزش، اصلاح وضعیت بدنی حین فعالیت و استراحت، انجام ورزشهای منظم و متناسب با بدن.

۲) فیزیوتراپی و ورزشهای طبی: فیزیوتراپی میتواند به کاهش درد و التهاب و تورم مفصلی کمک کند و باعث تقویت و هماهنگی بافتهای مفصلی و افزایش دامنه حرکتی شود. اجرای حرکات و ورزشهای طبی نه تنها باعث بهبودی مفاصل میشود بلکه اثرات مثبتی بر عملکرد کل بدن، نشاط و تناسب اندام بیمار دارد. تقویت عضلات یکی از عوامل بسیار مهم در جلوگیری از پیشرفت آرتروز است. در آرتروز هر چه زودتر اقدامات درمانی صورت گیرد درمان نیز سریعتر انجام میشود و عوارض بیماری کمتر ماندگار میشود. ممکن است درمان نیاز به زمان طولانی داشته باشد بنابراین در برنامه درمانی فیزیوتراپی باید صبور و منظم بود و دوره درمان را کامل کرد.

۳) کاهش وزن: اکثر بیماران با آرتروز، دچار اضافه وزن هستند. یک کاهش وزن ساده میتواند فشار وارده بر مفاصل تحمل کننده وزن را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.

۴) وسایل کمکی و اورتزها

۵) دارو درمانی: از مسکن های ساده مثل آسپیرین و ضد التهابهای غیر استروئیدی تا داروهای قویتر برای بیمارانی که به مسکنهای ساده جواب نمیدهند.

۶) درمانهای داخل مفصلی: تزریق کورتیکواستروئیدها یا هیالورونیک اسید و …

۷) جراحی: آرتروسکپی، استئوتومی، آرتروپلاستی و …

ورزش و درمان آرتروز مفاصل

تحقیقات نشان داده اند که ورزش منظم و طبق یک برنامه تعیین شده از سوی پزشک لازمه درمان مناسب افراد مبتلا به آرتروز می باشد. مقدار ورزش و نوع آن بستگی به علل خاصی دارد که عبارتند از : نوع مفصل درگیر، میزان التهاب در مفصل و میزاآرتروز و ورزشن پایداری مفصل.

مزایای ورزش برای آرتروز

• ورزش سبب کاهش درد مفصل و خشکی مفاصل می گردد.
• ورزش سبب افزایش انعطاف پذیری عضلات موثر روی مفصل می گردد.
• ورزش سبب افزایش قدرت عضلانی عضلات موثر روی مفصل می گردد.
• ورزش سبب افزایش قدرت انقباض قلب و افزایش سطح سلامتی افراد مبتلا می گردد.
• ورزش سبب افزایش قدرت استقاقی افراد مبتلا می گردد.
• ورزش با کمک به کاهش وزن فشار روی مفاصل تحمل کننده وزن را کاهش می دهد.

چه نوع ورزش هایی برای آرتروز مفیدند

• ورزش های افزایش دهنده دامنه حرکات مفصل : این ورزش مثل Dance سبب حفظ دامنه حرکات مفصل درمحدوده نرمال و کاهش خشکی مفاصل درگیر می شوند. به طور کلی این ورزش ها انعطاف پذیری را افزایش می دهند.
• ورزش های هوازی واستقامتی : این ورزش ها مثل پیاده روی، دومیدانی و دوچرخه سواری سبب بهبود کارکرد قلبی – ریوی ، کنترل وزن مناسب و بهبود عملکرد کلی فرد بیمار می شوند.
• ورزش های تقویت کننده قدرت و توان عضلات : این ورزش ها با افزایش قدرت عضلانیسبب حمایت بهتر از مفاصل درگیر در آرتروز می شوندو به پایداری مفصل و کاهش علائم کمک می کند. برای تقویت قدرت عضله می توان از دمبل های کوچک، ماشین های بدن سازی، ورزش های ایزومتریک، باندهای لاستیک و و راه رفتن در آب استخر استفاده نمود.آنچه طی انجام این نوع ورزش ها اهمیت بسزایی دارد حفظ و انجام حرکات و وضعیت بدنی درست حین انجام حرکات است چرا که اگر ورزش های تقویت کننده قدرت عضلانی در حالتی نامناسب انجام شود می توانند منجر به تشدید درد، کشیدگی عضلات و افزایش تورم مفصل شوند.

نحوه شروع ورزش

• اولین گام مشاوره با پزشک معالج خود درباره نوع ورزش مناسب برای شما است.
• ابتدا بهتر است با دوش گرفتن یا استفاده از دستگاه های موضعی محل مفصل مورد نظر را گرم کنید .
• سپس با انجام ورزش های حفظ کننده دامنه حرکت مفصل و عضلات اطراف آنرا گرم کنید.
• سپس با استفاده از وزنه های سبک به انجام ورزش های تقویت کننده قدرت عضلانی بپردازید.
• بتدریج وزن وزنه ها را افزایش دهید و نیروی بیشتری یا کشش بیشتری روی عضلات اعمال کنید.
• از کمپرس آب سرد برای خنک کردن مفصل استفاده کنید.
• سپس به انجام ورزش های هوازی بپردازید.
• هرگاه دچار درد در مفصل یا التهاب و قرمزی شدید ورزش را متوقف کنید و در صورت ادامه یافتن علائم به پزشک مراجعه کنید.

مدت انجام ورزش

• ورزش های افزایش دهنده دامنه حرکات مفصل : لازم است حداقل یکبار روزانه انجام شوند.
• ورزش های تقویت کننده قدرت عضلانی : مگر اینکه در مفصل درد یا تورم داشته باشید.
• ورزش های استقاقی و هوازی : باید حداقل 3 مرتبه در هفته و مرتبه حداقل 30 – 20 دقیقه انجام شوند. شرط موفقیت انجام منظم ورزش است.

ورزش بیش از حد معمول

نشانه های ورزش بیش از حد معمول در افراد مبتلا به آرتروز به این شرح است :

• درد ادامه دار در مفصل که بیش از 1 ساعت پس از ختم ورزش ادامه یابد.
• خستگی غیر معمول یا پایدار به دنبال ورزش
• کاهش دامنه حرکات مفصل
• افزایش تورم مفصل