درمان و علت درد مچ پا

مچ یا قوزک پا یک شبکه پیچیده از استخوان ها، رباط ها، تاندون ها و عضلات است. علیرغم اینکه این شبکه به مقدار کافی برای تحمل وزن بدن قوی است، می تواند مستعد آسیب دیدگی و درد باشد. درد مچ پا ممکن است در ناحیه داخل یا خارج مچ یا در طول تاندون آشیل که عضلات ناحیه پایین پا را به استخوان پاشنه متصل می کند، احساس شود.شکستگی استخوان مچ پا همچنین می تواند در هنگام سر خوردن بر روی سطح یخ زده، زمین خوردن از یک ارتفاع بلند، یا وارد شدن ضربه مستقیم به قوزک در هنگام تصادف رانندگی با اتومبیل یا موتور سیکلت ایجاد شود. هر چند درد مچ پای خفیف اغلب واکنش مناسب به درمان های خانگی نشان می دهد،  اما درمان درد مچ پا به زمان نیاز دارد. در صورتی که فرد دچار درد مچ پای شدید شده باشد (به خصوص پس از یک آسیب دیدگی)، می بایست وضعیت وی توسط یک پزشک مورد بررسی قرار گیرد

علت ها و دلایل

آسیب دیدگی هر یک از استخوان ها، رباط ها یا تاندون ها در محل مچ پا می تواند باعث درد مچ پا شود. یکی رایج ترین علت درد مچ پا پیچ خوردن است که در مواردی که مفصل مچ پا تحت فشار زیاد در نتیجه چرخش یا خم شدن قرار گیرد، مشاهده می شود. این شرایط می تواند باعث کشیدگی رباط قوزک یا حتی پارگی آن شود. پیچ خوردن قوزک می تواند هنگام انجام فعالیت های ورزشی یا به سادگی در هنگام راه رفتن بر روی یک سطح غیر صاف یا برداشتن یک قدم نادرست ایجاد گردد. در افرادی که دچار پوکی استخوان هستند شکستگی های استخوانی بیشتر دیده می شود.علل درد مچ پا به شرح زیر هستند:

• تاندونیت آشیل
• پارگی تاندون آشیل
• شکستگی کنده شده
• زائده های استخوانی
• شکستگی استخوان قوزک پا
• بورسیت
• نقرس
• استئو آرتریت
• نقرس کاذب
• آرتروز غیر فعال
• آرتریت روماتوئید
• آرتروز عفونی
• پیچ خوردن قوزک
• پیچ خوردن و دررفتگی مچ پا
  
• شکستگی ناشی از فشار
• سندرم تونل تارسال

زمان مراجعه به پزشک

حتی یک آسیب دیدگی مچ پای به نسبت ساده می تواند برای فرد (حداقل در ابتدا) بسیار دردناک باشد. در این حالت معمولاً استفاده از درمان های خانگی می تواند در بهبود ناراحتی ایجاد شده مفید و سودمند باشد.

در صورت مشاهده علائم زیر بلافاصله به مرکز فوریت های پزشکی مراجعه کنید:

• ایجاد درد یا ورم مچ پا
• مشاهده یک جراحت باز یا آسیب شدید
• مشاهده علائم عفونت همچون قرمز شدن، گرم شدن و ناراحتی در عضو آسیب دیده یا تب بالای 100 درجه فارنهایت (37.8 درجه سانتی گراد)
• عدم توانایی تحمل هر گونه وزن بر روی پا

در موارد زیر جهت ملاقات با پزشک برنامه ریزی لازم را انجام دهید:

• ایجاد ورم دائم که پس از دو تا پنج روز به درمان های خانگی واکنش مناسب نشان نمی دهد
• ایجاد درد مداوم که با گذشت چند هفته بهبودی در وضعیت آن مشاهده نمی شود

تشخیص مشکلات مچ پا

تشخیص مشکلات مچ با انجام معاینات فیزیکی و بررسی سابقه مشکل بیمار شروع می شود. در طول فرایند بررسی، پزشک سوالاتی در ارتباط با موارد زیر مطرح می نماید:

1. چه علائمی به خاطر مشکل ایجاد شده است؟
2. چه چیزی در ابتدا توجه بیمار را به خود جلب کرده است؟ آیا این علائم در نتیجه یک آسیب دیدگی ایجاد شده است؟
3. آیا علائم مشکل با انجام فعالیت یا استراحت تشدید می شود؟ آِیا فعالیت های خاص وجود دارد که انجام آنها بتواند منجر به تشدید یا بهبود ناراحتی شود؟
4. آیا بیمار مواردی از ابتلا به بیماری یا وقوع تصادف را در زمان شروع مشکل به خاطر می آورد؟
5. آیا بیمار علائم خاص در ارتباط با وضعیت مفاصل اطراف قوزک پا مشاهده کرده است؟
6. آیا هیچ یک از اعضای خانواده بیمار به آرتروز مبتلا شده یا از سایر مشکلات مچ پا رنج می برد؟
7. آیا بیمار از سایر مشکلات درمانی که احتمالاً می توانند علت ایجاد ناراحتی باشند، رنج می برد؟

در طول معاینه فیزیکی، پزشک وضعیت مچ پا را بررسی کرده و به مچ پا و سایر مفاصل اطراف آن که ممکن است با مشکل مواجه شده باشند، دست می زند. در این حالت پزشک به دنبال نقاطی خواهد بود که دچار ناراحتی، درد یا ورم شده و نیز نشانه هایی را دنبال می کند که می تواند نشان دهنده آسیب دیدگی مفصل باشد. در این حالت بر اساس یافته های مربوط به سابقه مشکل و معاینات انجام شده، پزشک ممکن است از بیمار بخواهد آزمایش های خاص و تصویر برداری از مچ پا به منظور کمک به تشخیص انجام شده یا تایید آن انجام دهد.

آزمایش های تصویر برداری از مچ پا

تصویر برداری می تواند به پزشک امکان دهد ساختارهای داخل مچ پا را به صورت غیر تهاجمی بررسی نماید. رایج ترین نوع تصویر برداری مورد استفاده برای تشخیص مشکل مچ پا عکس رادیولوژی است.

رادیولوژی (رادیوگرافی)

عکس برداری رادیولوژی استاندارد یک نوع آزمایش ساده است که در آن اشعه ایکس (یک نوع پرتو الکترو مغناطیسی) از بدن عبور داده شده و از طریق آن یک تصویر دو بعدی از استخوان های تشکیل دهنده مفصل تهیه می شود. پزشک از عکس رادیولوژی برای بررسی موارد زیر استفاده می کند:

• فضای مفصل: تنگ شدن فضای بین استخوان ها که بطور عادی غضروف را می پوشاند، می تواند یک علامت از ابتلا به آرتروز و شدت بیماری باشد.
• زائده های استخوانی: رشد بیش از حد مفصل نشانه ای از ابتلا به استئو آرتریت می باشد.
• شکستگی: با وجودی که شکستگی مچ پا در عکس برداری رادیولوژی نشان داده می شود، اما با این وجود مشاهده ترک های ریز ایجاد شده با استفاده از این عکس امکان پذیر نیست.

در بعضی موارد، یک ماده رنگی مخصوص به محل قوزک تزریق می شود تا به این ترتیب پزشک بتواند بهتر وضعیت مفصل را با عکس رادیولوژی بررسی نماید.

آزمایش

در اکثر مواقع استفاده از آزمایش خون یا مایع مفصلی می تواند به پزشک در تایید تشخیص خود کمک موثر نماید. برای مثال، در صورتی که آزمایش خون نشان دهنده سطح بالای فاکتور روماتوئید باشد (یک آنتی بادی که در برابر گاما گلوبولین فعالیت می کند) یا یک آنتی بادی خاص به نام ضد پپتیدهای حلقوی سیترولینه (anti-CCP) در خون فرد مشاهده شود، این شرایط می تواند نشانه ای از ابتلای فرد به آرتریت روماتوئید باشد. همچنین سطوح بالای آنتی بادی ضد هسته در برابر هسته سلول می تواند نشان دهنده ابتلا به لوپوس یا سایر بیماری های التهابی باشد.

آزمایش مایع خارج شده با یک سوزن از محل مفصل می تواند به آشکار شدن تجمع کریستال های اسید اوریک در محل مفصل و تایید ابتلای فرد به نقرس کمک موثر کند. در صورتی که این آزمایش نشان دهنده وجود کلسیم پیروفسفات دهیدرات در محل مفصل باشد، ابتلای فرد به بیماری شبه نقرس یا نقرس کاذب تایید می شود، و اگر تجمع باکتری در محل ایجاد شده باشد، این شرایط می تواند التهاب مفصل در نتیجه عفونت را تایید نماید.

خود مراقبتی

برای بسیاری از موارد آسیب دیدگی مچ پا، اقدامات خود مراقبتی می توانند بسیار موثر باشند. برای مثال در این زمینه می توان از موارد زیر نام برد:

• استراحت: کاهش فشار بر روی مچ پا تا حد ممکن و استراحت دادن به مچ در هنگام انجام فعالیت های عادی.
• یخ درمانی: گذاشتن یخ یا کیسه محتوی مواد غذایی یخ زده بر روی قوزک به مدت 15 تا 20 دقیقه برای سه بار در روز.
• کمپرس: استفاده از یک بانداژ برای بستن مچ پا و کاهش ورم ایجاد شده.
• بالا نگه داشتن: بالا نگه داشتن پا به منظور کاهش ورم و التهاب.
• مصرف داروهای مسکن: مصرف داروهایی مثل ایبو پروفن (آدویل، موترین IB) و ناپروکسین (آلیو) می تواند به کاهش درد و بهبود علائم مشکل کمک موثر نماید.

حتی در مواردی که بهترین اقدامات مراقبتی توسط بیمار انجام می شود، باز هم ممکن است مقداری ورم، سفتی یا درد ایجاد شود و این علائم بطور خاص در هنگام بیدار شدن از خواب یا پس از انجام فعالیت برای چند هفته در مچ پا مشاهده می گردد.

راه ها و روش های درمان

• مصرف دارو برای درمان مچ پا: مصرف دارو می تواند باعث تسکین درد، کاهش التهاب، آهسته شدن فرآیند وارد شدن آسیب به استخوان، تغییر شرایط بیماری التهابی یا پیش گیری از آسیب دیدگی مفصل شود و به این ترتیب می تواند یک بخش مهم از برنامه های درمان مچ پا باشد. داروهای مورد استفاده برای درمان آرتروز و سایر مشکلات تاثیر گذار بر قوزک وابستگی زیاد به نوع آرتروز ایجاد شده یا سایر شرایط مربوط به بیماری دارد. انواع داروهایی که بطور خاص برای درمان آرتروز استفاده می شوند به شرح زیر هستند:

• داروهای ضد التهاب غیر استروئید: در این بخش تعداد زیادی از داروها وجود دارند که بعضی از آنها را حتی می توان بدون نسخه پزشک از داروخانه ها تهیه کرد. داروهای ضد التهاب غیر استروئید (NSAIDs) معمولاً به منظور کاهش درد و التهاب ناشی از ابتلا به آرتروز استفاده می شوند. امکان استفاده از این داروها برای تمام انواع ابتلا به آرتروز وجود دارد.
• کورتیکو استروئید: این دارو دارای سرعت تاثیرگذاری بالا است و مشابه کورتیزون از ماده ای تشکیل شده که توسط بدن ساخته می شود. این دارو نقش موثر در کنترل التهاب دارد. در صورتی که التهاب ایجاد شده به خاطر بیماری التهابی سیستمیک باشد، پزشک ممکن است برای بیمار مصرف داروهای خوراکی کورتیکو استروئید را تجویز نماید. در صورتی که التهاب محدود به یک یا چند مفصل محدود باشد، پزشک ممکن است دارو را بطور مستقیم در محل مفصل تزریق نماید.
• داروهای مسکن: این نوع از داروها یکی از پر کاربرد ترین داروهای تجویز شده برای بسیاری از انواع ابتلا به آرتروز می باشد. علاوه بر این امکان استفاده از این داروها برای کاهش درد ناشی از پیچ خوردگی مچ پا، شکستگی و سایر آسیب دیدگی های مفصل نیز وجود دارد. بر خلاف داروهای ضد التهاب غیر استروئید که بطور همزمان برای کاهش درد و التهاب استفاده می شوند، داروهای مسکن فقط برای کاهش درد مصرف می شوند. به همین دلیل، استفاده از این داروها می تواند برای افرادی که به خاطر آلرژی یا مشکلات معده یا سایر مشکلات به مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئید حساسیت دارند، مناسب باشد. هنگامی که این داروها با نسخه پزشک تجویز می شوند، می توانند یک روش مفید و احتمالاً بی خطر برای افرادی باشند که با درد ناشی از ابتلا به آرتروز مواجه شده اند، اما در این رابطه التهاب در محل مفصل آنها ایجاد نشده است.

در صورتی که درد در بافت های نرم ایجاد شود، برای بهبود علائم می توان از یک داروهای خاص با نام های تجاری Aspercreme، Ben-Gay، Capzasin-P، Eucalyptamint، Icy Hot، Voltraren Gel و Zostrix استفاده کرد. این داروهای موضعی دارای مجموعه متنوعی از اجزای فعال هستند که می توانند در صورت عدم امکان مصرف داروهای خوراکی یا در مواقعی که سایر داروها نتوانند به تسکین درد یا بهبود علائم مشکل کمک کنند، مورد استفاده قرار گیرند.

عمل جراحی

در صورتی که شکستگی مچ پا یا ابتلا به آرتروز باعث ناتوانی بیمار شده و درد غیر قابل کنترل با مصرف دارو برای وی ایجاد کند، لازم است از عمل جراحی برای درمان استفاده شود. بعضی از رایج ترین انواع عمل های جراحی مچ پا به شرح زیر هستند:

• ترمیم شکستگی: رایج ترین دلیل برای جراحی مچ پا ترمیم استخوان هایی است که دچار شکستگی شده اند. روش مورد استفاده در این حالت بستگی به استخوان آسیب دیده و شدت آسیب دیدگی دارد. در این حالت عمل جراحی ممکن است نیازمند استفاده از ابزارهای جانبی، همچون پلاک ها و پیچ های فلزی، برای نگه داشتن اجزای استخوان در محل در طول دوره درمان باشد.
• آرتروسکوپی مچ پا: آرتروسکوپی مچ پا یک روش جراحی با حداقل سطح تهاجم است که با وارد کردن یک دوربین و ابزارهای کوچک از طریق شکاف های ایجاد شده بر روی پوست در محل مچ پا انجام می شود. جراح ممکن است از این روش برای خارج کردن تکه های غضروف یا اجزای باقیمانده استخوان از فضای مفصل یا بهبود و ترمیم رباط آسیب دیده استفاده نماید.

• تعویض مفصل مچ پا: هر چند این عمل جراحی کمتر از تعویض مفصل لگن یا زانو انجام می شود، با این وجود تعویض مچ پای آسیب دیده می تواند یک انتخاب در مواردی باشد که ابتلا به آرتروز باعث اختلال در عملکرد و ایجاد درد شدید برای بیمار شده و مصرف دارو تاثیری بر بهبود این شرایط نداشته باشد. در طول عمل جراحی تعویض مفصل مچ پا، جراح یک شکاف در جلوی مچ پا ایجاد کرده و استخوان و غضروف مفصل آسیب دیده را خارج می کند، وضعیت قرارگیری استخوان های مفصل را اصلاح می کند و سپس از اجزای مصنوعی در محل مفصل با استفاده از چسب استفاده می نماید. علاوه بر این جراح می تواند پیوند استخوان در فضای انتهای تیبولا انجام داده و به این ترتیب از پیچ های مخصوص قرار داده شده بین دو استخوان برای حمایت و پایداری مفصل استفاده نماید